کلمه مبانی جمع مکسر مبنا و به مفهوم بناها،بنیان ها، شالوده ها و ساختارها است. در واقع مبانی هر پدیده یا علم متضمن پایه ها، چهار چوپ، اسکلت و ساختار اصلی آن پدیده یا علم است. تربیت بدنی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
به قول وست و بوچر نویسندگان کتاب مشهور مبانی تربیت بدنی و ورزش
بین ایجاد ساختار تربیت بدنی و بنای یک خانه شباهت های قابل توجهی وجود دارد. هم چنان که ستون ها و تیر های اصلی به خانه شکل و استحکام می بخشند، عناصر اصلی تربیت بدنی مبنا و چهار چوب مسلمی را به وجود می آورند و آن را به عنوان تجربه ای با ارزش برای تمام افرادپا بر جا می کنند. این عناصر مشخص و اجزای مختلف آن، در قالب یادگیری معنی دار به هم مرتبط خواهند شد. این عناصر ، مفاهیم تربیت بدنی هستند و بیان گر ساختارتربیت بدنی در برنامه های مدارس کشور خواهند بود.
مفاهیم و عناصر
. بازی
. ورزش
. تربیت بدنی
بررسی تاریخی تربیت بدنی
تربیت بدني و ورزش برابر با پیدایش انسان و حیات اوست.طبق قانون طبیعت ، هر جانداري در سایه حركت و جنبش زنده مي ماند و انسان نیز مستثنا از این قاعده نیست ، بلكه متحركترین جانداران مي باشد. انسان با مطالعه تاریخ می تواند خود را بهتر ارزیابی کندودرارتباط با دیگران حق و مسئو لیت خود را بشناسد. بنابراین ، از اصول مهم و اساسی تربیت بدنی و ورزش درتاریخ یکی شناخت خود و تعیین هویت انسان و دیگری بسط شناخت انسان با حالت های احتمالـــی بی شمار در یک رویداد است.
پایه های تربیت بدنی و ورزش در اقوام باستان
مصــر : جامعه ی مصر قدیم مهد تمدن بشری نام گرفته و قدیمی ترین سندموجود آن به پنج هزار سال پیش از میلاد باز می گردد. تعلیم و تربیت در مصر قدیم با هدف های زندگی کاملا هماهنگ بوده ،مصریان جوانان را در مدارس و سرباز خانه ها آموزش نظامی میدادند و قدرت ،سرعت ، چالاکی و انعطاف پذیری آنان را افزایش می دادند. مصریان از ورزش کشتی ، رقص و ژیمناستیک لذت می بردند.
چین : تاریخ کهن کشور چین به بیش از پنج هزار سال بر میگردد. درچین باستان افراد بیشتر به اندیشیدن ، سکوت ، آرامش وخواندن کتاب ترغیب می شدند و کمتر به ورزش وپرورش تن می پرداختند. تربیت بدنی بیشتر درمدارس نظامی وبه منظور تربیت جنگجویان رایج بود. از جمله بازی های معمول در مدارس نظامی فوتبال ، مشتزنی ، کشتی ، تیراندازی با کمان ، شکار و چوگان بوده است.
هند : هندوها فلسفه ای را پذیرفته بودند که ترک لذایذ زندگی را توصیه می کرد که مستقیما با نيرو وتوانایی بدنی مغایرت داشت. آنها برای رهایی از همه دشواری های تحمل ناپذیر ، به عالم درون پناه می بردند ومجذوب جاودانگی روح می شدند. با این همه ، تربیت بدنی به طور کلی فراموش نشده بود ، نظامیان برای تربیت سربازان از تعلیمات تربیت بدنی بهره می جستند. پزشکان هندی،فعالیتهای ورزش برابر،شادابی، به تأخير انداختن پيری و در نهایت برای پیشگيری از بیماری ها بسیار مؤثر میدانستند. همچنين حمام گرفتن، مالیدن روغن به بدن را برای حفظ تندرستی وتسریع در رفع خستگی و تنظیم گردش خون توصیه می کردند.
یونان : سرزمین یونان زادگاه اندیشه و معرفت ، فلسفه و فرهنگ مغرب زمین به شمار می رود. میراث بزرگ فرهنگ آنان شعر وادب، پیکر تراشی ، معماری ، تاریخ ، ورزش و….. که در تکوین فرهنگ جهان تأ ثیر داشت . تربیت بدنی در یونان به چهار دوره تقسیم می شود.
— دوره هومری مردان به منزله سربازانی بودند که باید دربرابر دشمنان ازمیهن خویش دفاع می کردند. — اسپارت همانند هومری ها هدف از تربیت بدنی و ورزش را آمادگی جسمانی می دانستند. — آتن قدیم آرمان آنها این بود که جوانان از نظر جسمی و عقلی به کمال مطلوب برسند و خدمت گزارانی شایسته برای سرزمین خود باشند. — عصرطلایی برنامه های ورزشی در این دوره از برنامه عمومی حذف شد وصرفا برای حفظ سلامتی ، تــناسب اندام و کنترل وزن به کار می رفت.
روم : در روم قدیم تربیت بدنی و ورزش صرفا برای ایجاد آمادگی وتقویت قوای جسمانی و روحیه نظامی اهمیت فراوان داشت. تمرینات رومی ها را اسب سواری ،تير انداز ی ، پرتاب ني زه ،مشت زنی و شنا در رودخانه های تند وسیلابی تشکیل می داد، سرگرمی های رومیان در جشن ها ، مسابقات گلادیاتوری ،بازی های شعبده گونه باتوپ و مبارزات وحشی گرانه بود.
ایران : سرزمینی که ایرانیان برگزیده بودند فلاتی مسطح با دژهای حاصلخیز و آب وهوای متغییر ومناسب بود و به همین علت بر خلاف هندی ها وچینی ها ، ایرانیان مردمی با تحرک ، کوشا وجنگجو بار آمدند وبدین وسیله توانستند در سالهای 558 تا 331 پیش از میلاد یکی ازقدرتمند ترین امپراتوری های آن روزگا را به وجود آورند در ایران به معناي قدیم آن، ورزش پهلواني ، رزمي و وزنه برداري براي شركت در جنگ معمول بوده ازنظرافلاطون و فردوسی آغازتحصیل در ایران هفت سالگی بوده است.
هرودوت، مورخ مشهور یونانی می نویسد، ایرانیان از پنج سالگی تا بیست سالگی سه چیز را می آموختند : سواری ، تیر و کمان و راستگویی. جوانان تمرینات روزانه را از طلوع آفتاب با دویدن و پرتاب سنگ و پرتاب نیزه آغاز می کردند، و از جمله تمرینات معمول شان، ساختن باجیره اندک و تحمل گرمای بسیار و پیاده روی های طولانی و عبور ازرودخانه، بدون تر شدن سلاح ها و خواب در هوای آزاد بود. سواری و شکار نیز دو فعالیت معمول و رایج بود و پریدن بر روی اسب و فرو آمدن از روی آن در حال دویدن و به طور کلی سرعت و چالاکی، ازویژگی های سوارکاران سوار نظام ایران بود.
هدف های آموزشی ایران باستان :
— دینی (گفتار نیک ،کردار نیک، پندار نیک ) — نیرومندی (جوانمردی ، راستی ، پاکدلی ) — نظامی ( سواری ، تیر و کمان ، راستگویی ) — اقتصادی — سیاسی
ورزش های رایج در ایران باستان:
اسب سواری ، ارابه رانی ، تیر اندازی ، شکار ، چوگان ، زوبین، کشتی و شنا
پهلـوانی:
ایرانیان برای رسیدن به مقام پهلوانی علاوه بر ورزش ها باید سجایای اخلاقی ، شجاعت ، بزرگواری و معرفت نیز برخوردار می شدند. پس از ظهور اسلام ، ورزش و تربیت بدنی وسیله ای برای خود سازی ومبارزه با دشمنان درونی و بیرونی بود . پهلوانان ایرانی درسایه اعتقادات اسلامی به سه گروه در آمده بودند:
الف- فتیان ( افرادی که در نثارمال ، فرزند و نفس درراه رضای خدا سبقت می گرفتند ). ب- عیاران( جنگجویانی که با زیرکی راه را بر کاروان دشمنان خدا می بستند و اموال آنها را به نفع مردم مصادره می کردند ). ج- شطاران ( حرفه اصل ي آنها راهپیمایي یا دویدن در مسافتها ي طولاني بوده است. شطاران، تقوا و صداقت و امانت و جوانمردي را به مثابه عیاران زنده نگه مي داشتند ).
نقش تربیت بدنی در تعلیم وتربیت:
از اهداف اوليهٔ علم تعليم و تربيت، پرورش فرد به عنوان يک انسان هدف دار و مستقل و خودگردان است. که شامل :
— پرورش ابعاد وجود انسان (جسمانی، حرکتی ، عقلانی و …..) — پرورش قدرت تشخیص انسان از طریق مشاهده ، تجربه ، تفکر ، و تعلیم — پرورش روح حقیقت جویی — آگاه کردن انسان از موقعیت خویش در جهان هستی — پرورش افراد متقی و سوق دادن انسان به سوی خداوند — ایجاد روح برادری ، برابری ، تعاون ، احسان ، ایثار و پرورش روح تلاش و مبارزه با ظلم وفساد و مظاهر آن — پرورش روحیه عدالت و قناعت
مراحل تربیت:
— پرستاری : از زمان انعقاد نطفه آغاز می شود — تأدیب : طبیعت حیوانی انسان را به طبیعت انسانی تبدیل میکند — تعلیم : هیچ انسانی ولو فوق العاده و استثنایی قادر نیست وفرصت آن را نداردکه همه تجارب ارزنده نوع بشر را شخصاتجربه کند و بنابر این به تجربیات پیشینیان نیاز دارد. — تهذیب : با پایان یافتن دوره تعلیمات ( تربیت به معنای تأثیربزرگسال بر خرد سال پایان می یابد) نوبت به تأثیر شخص برخود فرا می رسد.
. نقش تربيت بدنى در فرآيند تعليم و تربيت در سه حوزهٔ قابل بررسی است:
الف – شناختی : تربیت بدنی موجب شناخت بدن انسان و آگاهی ازسیستم های مختلف ارگانیکی ، اعمال و شیوه بهینه از این سیستم ها می شود. تربیت بدنی در موفقیت تحصیلی و فرهنگی موثر است.تحقیقات علم نشان داده ارتباط مثبت و معنی داری میان تربیت بدنی وتکامل عقلی ، جسمی ، هیجانی و موفقیت تحصیلی وجود دارد. فعالیت های حرکتی با جریان فکری پویا و متعادل ارتباط دارد .و موجب شناخت مفاهیمی چون اندازه ، شکل ، جهت و سایر مولفه های شناختی می شود. تربیت بدنی و ورزش به مصرف معقول و استفاده مطلوب ازخدمات و تهسیلات می کند.
ب – عاطفی : تربیت بدنی به خود شکفتگی ، عزت نفس و واکنش سالم و اصولی در مقابل فعالیت جسمانی کمک می کند . تربیت بدنی موجب باور و تصدیق زیبایی است . فرد تربیت یافته حس زیبایی شناسی خود را توسعه می دهد . تربیت بدنی تواضع ، بازی عادلانه و فضایل پهلوانی را می آموزد.
ج – روانی – حرکتی : تربیت بدنی مهارت های حرکتی را درورزشکاران بهبود می بخشد . تربیت بدنی به علم کسب مهارت های استفاده از اوقات فراغت پس از اشتغال ذهنی کمک می کند . تربیت بدنی مهارت های اساسی محافظت از محیط زیسترا توسعه می دهد.
تربیت بدنی و ورزش از دیدگاه اسلام:
از دیدگاه اسلام واقعیت وجودی انسان ( بدن و نفس ) محور اساسی برنامه ها چه درسی و چه غیر درسی است. نظام تربیت بدنی اسلامی ، یک نظام همه جانبه است ،یعنی علاوه برجسم به ابعاد علمی ، اخلاقی ، اجتمایی و عاطفی نیز تأکید دارد . درتربیت بدنی اسلامی ، تربیت و تقویت جسم باید همپای خود سازی و اخلاق واز طرفی مصونیت جامعه باشد . اسلام مي گوید، غرق در دنیا نشوید و خود را در آن گم نكنید. در مقابل م يفرماید: به دنبال تلاش و معاش باشید. «من لا معاش له لامعاد له» دنیا و آخرت با هم و در كنار هم دیده مي شود. روح و تن،جسم و جان با هم دیده مي شود. هر كدام لازمة لاینفك دیگري است وبه همین دلیل مي توان گفت ضرورت دارد كه انسان به پرورش بدن خود همت ورزد و به رشد و سلامت بدن خود رسیدگي كند و همینطور راه و وسیله براي اندیشیدن انسان همین بدن و پیكر و اندام اوست. چشم است كه مي بیند و گوش است كه مي شنود و زبان است كه ميچشد و…. در هر حال سلول هاي مغزي ابزار و وسیله تلاش و تفكر انسان است كه آدم درست بفهمد و درست تفكر نماید. پس باید بدنش سالم باشد. قرآن، کتاب آسمانی اسلام، بزرگ ترین سرمشق و راهگشای زندگی انسان ها در همه امور، تا روز قیامت است.در این کتاب بزرگ و بی نقص که کلام خالق انسان و تمام هستی می باشد . آیاتی وجود دارد که به گونه ای بر اهمیت ورزش و نیرومند سازی جسم در کنار تقویت روح و بعدعملی دلالت دارد، خداوند در انتخاب بر گزیدگان خود همواره به ویژگی های ممتازی توجه داشته ، برای نمونه در قران کریم آیه 246 سوره بقره به ویزگی های چون هوش ، فرزانگی ، علم ، درستی و قدرت بدنی اشاره می کند ویا درجای دیگر می فرماید : الَمؤ مِنُ القوَِ يُّ خَیرٌ وَ احََبُّ مِنَ المُؤ مِنِ ال ض عیفِ » شخص با ایمان قو ي و نیرومند، از شخص با ایما ن ضعیف بهتر و دوست داشتنيتراست. ا نِ اَ صطَفیهُ عَلیَكُم وَ زادهَُ بسَطَةً فيِ العِلمِ وَ الجِس مِ» خداوند او را بر شما برگزیده و عل م و قدرت جسم او را وسعت بخشید ه است درباره حضر ت موسي (ع ) قرآن كری م چنین ميفرماید: وَ لمَا بلَغََ اشَُد هُ وَ استوَي اتیَناهُ حُكماً وَ عِلماً وَ كَذلِكَ نجَزِ ي المُحسِنینَ .حضرت رسول اكرم (ص) پیوسته در مورد بهداشت و حفظ سلامت و تندرستي و تقویت روح و جسم از طریق تفریحات سالم و فعالیت هاي مختلف ورزشي تاكید فراوان داشت . حضرت رسول اكرم (ص) فرمود: ان الله یحب عبدالقوي.
آخرین دیدگاهها